Sterrensporen fotograferen

Sterrensporen fotograferen, is dat niet simpelweg een kwestie van een goede statief , een camera met volle accu en een hele lange sluitertijd? Een beetje wel, maar er zit meer aan vast als je het helemaal goed wilt doen.

Wat heb je nodig?

Locatie

Om sterrensporen te fotografen moet je ver van bebouwd gebied zijn. Het omgevingslicht van de stad zal er anders voor zorgen dat je belichtingstijd relatief kort wordt, waardoor je niet genoeg tijd hebt om de beweging van de sterren vast te leggen. Zoek daarnaast een locatie uit met interessante voorgrondelementen (bomen, meren, bergen, gebouwen). Houd de kalender in de gaten wanneer je een shoot inplant. Probeer te voorkomen dat je bij volle maan op pad gaat, omdat je ook dan weer te maken krijgt met verkorting van je sluitertijd waardoor je meerdere foto's moet maken, of waardoor de foto zelfs kan mislukken. Ook is het zaak om te letten op de richting waar je naartoe fotografeert. Ga liever niet richting het oosten staan, en voorkom dat je rechtstreeks op de maan richt. De beste optie is om je camera te richten naar de Poolster, wat ook het punt is waar alle andere sterren omheen draaien.

Voorbereiding

Het sleutelwoord is stabiliteit. Een goed en stabiel statief in combinatie met een stevige statiefkop zijn 100% noodzakelijk om dit soort foto's te kunnen maken. Elke beweging tijdens één of meerdere belichtingen zal je foto doen mislukken. Sommige statiefkoppen hebben de neiging om na verloop van tijd te gaan zakken, dus ook al lijkt het op het eerste gezicht een stabiel geheel, verzeker jezelf ervan dat alles goed is vastgedraaid. Probeer verder te voorkomen dat je gaat fotograferen op een locatie met veel wind. Zeer veel wind kan trillingen in de statiefpoten veroorzaken, waardoor je deze beweging weer terugziet in het eindresultaat. Je makt je statief extra stabiel als jet het zwaarder maakt. Vaak zit er aan de middenzuil een haak waar je iets aan kunt hangen om gewicht toe te voegen.

Zorg ervoor dat je accu's volledig opgeladen zijn. Door de lange belichtingstijden zal je sensor extra veel energie gebruiken. Je kunt ook gebruik maken van een battery grip met een extra accu , waardoor je langer door kunt werken zonder accu's te verwisselen. Dit kan zeker handig zijn, met name in wat kouder weer.

Schakel de autofocus uit, stel de scherpstelling handmatig in op 'oneindig' en zet de scherpstelring vervolgens vast met bijvoorbeeld een stuk tape. Ook hier geldt, elke aanpassing aan de scherpstelring tijdens de belichting kan je foto laten mislukken.

Gebruik je een draadloze afstandsbediening , zorg er dan voor dat ook deze van verse batterijen is voorzien. Sluit hem aan op aan op je camera. Stel de sluitertijd van de camera in op zo'n 30 tot 60 seconden, afhankelijk van het aanwezige omgevingslicht.

Twee manieren om sterrensporen te fotograferen

Er zijn twee methoden om sterrensporen te fotograferen:

1. met enkelvoudige
2. met meervoudige belichting

1. Enkelvoudige belichting

De oorspronkelijke manier van fotograferen kent natuurlijk geen andere manier van belichten. De variant waarbij je de foto in één belichting maakt, is zeker ook hoe jouw vader ooit dit soort foto's heeft gemaakt, en zijn vader voor hem. Eén lange belichting, waarbij je de camera richt op de sterrenhemel, en de sluiter zolang open laat staan, zodat je de beweging van de sterren, en dus de draaiing van de aarde terug kan zien in de foto. Dit is nog steeds mogelijk in dit digitale tijdperk, maar er is een groot probleem. Een digitale beeldsensor gaat ruis meer vertonen naarmate de belichtingstijd langer wordt. Om een lang verhaal kort te maken: de warmte die wordt geproduceerd door de sensor tijdens het belichten van je foto, zal de digitale ruis in je eindresultaat versterken. Ook kun je een toename gaan zien in gekleurde stippen in het beeld. Deze stippen heten 'vaste pixels' het is een verschijnsel waar je weinig tegen kunt doen.

Onderstaande foto is gefotografeerd met een Nikon D700 en een belichting van 30 minuten.

Gefotografeerd met een Nikon D700 en een belichting van 30 minuten.

Als we inzoomen tot 100%, is het duidelijk zichtbaar welke problemen er zijn ontstaan in de pixels.

Ingezoomd tot 100%

2. Meervoudige belichting

De beste manier om digitale ruis bij lange belichtingstijden tegen te gaan, is om meerde foto's te maken, en deze foto's op elkaar te 'stapelen'. Je kan je foto dan korter belichten, wat vaak mooier is voor de belichting van de voorgrond. Je krijgt hierdoor veel minder last van digitale ruis, plus dat je tussendoor kan controleren of het goed gaat met de belichting van de foto.

Zoek een mooie locatie uit, zet je camera klaar en stel je belichting in. Je wilt ongeveer een sluitertijd van 1-3 minuten. Het diafragma stel je in tussen de f/5,6 en f/11, afhankelijk van hoe licht de sterrenhemel is. De ISO gevoeligheid is variabel, en is ook weer afhankelijk van hoe licht de omgeving is. Met een halve maan achter ons, kwam ik hier uit op ISO 400. Wanneer je de belichting en de scherpstelling hebt ingesteld, zet je alle instellingen (voor zover dit kan) vast, zodat je deze niet meer per ongeluk kan veranderen. Nu sluit je de afstandsbedieningskabel of draadloze afstandsbediening aan. Op een geavanceerde afstandsbediening kun je sluitertijden instellen, en je kan instellen hoeveel keer er een foto gemaakt moet worden. Hierbij heb ik de afstandsbediening ingesteld op een sluitertijd van 180 seconden, en deze 15 keer achter elkaar een foto laten maken. De totale tijd van de belichtingen kwam hierdoor uit op 45 minuten (180 seconden x 15 foto's = 2700, gedeeld door 60 is 45 minuten in totaal). Wanneer je klaar bent met je serie foto's, maak je nog 1 foto met de lensdop op de lens. Deze laatste foto gebruik je voor de gratis StarTrax software, die het zwarte beeld zal gebruiken om het 'gestapelde' beeld te maken.

Terug bij de computer, hebben we de beelden ingeladen in Lightroom, waar we de foto's hebben aangepast, zodat ze laten zien wat wij voor ogen hadden. Deze instellingen gebruikten we voor alle foto's, om de belichting gelijk te houden. De foto's zetten we om naar JPG, omdat je in StarStax geen RAW bestanden kan gebruiken, wat begrijpelijk is voor een gratis programma.

StarStax

Installeer StarStax op je computer en start het programma. Gebruik de iconen links boven om een reeks foto's te selecteren. Met het volgende icoon selecteer je de laatste foto, die je had gemaakt met de lensdop op de lens. Klik nu het meest rechter icoon om het beeld te verwerken. Dit zal een minuut of wat duren, afhankelijk van je computer en hoe groot de foto's zijn. Het eindresultaat kun je dan opslaan als JPG op je computer.

Bonus tip:

Als je tussen het foto's maken in wilt kijken hoe de foto's eruit zien, kijk dan niet te lang. De sterren bewegen zeer snel. Dit is een 'gat' wat is ontstaan tijdens het bekijken van de foto's. Het is mooier om dit te voorkomen, dus als je al wilt kijken naar hoe de foto's worden, doe je er goed aan dit zo kort mogelijk te houden, en direct weer verder te fotograferen.