In 2018 kwamen zowel Canon als Nikon (eindelijk) met een full frame mirrorless camera op de markt. Nikon verraste de wereld met maar liefst twee prachtige camera’s: de Z 6 en de Z 7. Het waren camera’s met een goed doordacht ergonomisch ontwerp. Ze lagen goed in de hand, de knoppen waren optimaal verdeeld en het touchscreen was heel bruikbaar. Toch kregen deze prachtige camera’s veel kritiek. Nikon heeft in 2020 een tweede versie uitgebracht. Hierin zijn de meeste, zo niet alle punten van kritiek aangepakt. Cameraland.nl stelde de Nikon Z 6 II ter beschikking voor deze review.

In januari 2019 had ik drie camera’s naast elkaar in gebruik; de Sony A7R III, de Canon EOS R, en de Nikon Z 7. Ik kwam tot de conclusie dat voor mij de Nikon Z 7 een van de prettigste mirrorless full frame camera’s van dat moment was. Je kunt dit vergelijk terug lezen in het artikel “Vergelijking Canon EOS R, Nikon Z 7 en Sony A7R III” op Cameraland.nl.

Drie fantastische camera's op een rij, met de Nikon Z 7 aan de rechterkant die van deze drie het beste beviel. Nu heeft Nikon voor zowel de Z 7 als de Z 6 een nieuwe versie, de mark II.

Hoewel de Nikon Z 7 een fantastische camera is, waren er toch een aantal puntjes die minder goed bevielen. Natuurlijk was er probleem dat de camera slechts een enkel kaartslot heeft. Hoewel dit natuurlijk niet voor iedereen een belangrijk punt is, betekent een tweede kaartslot wel extra zekerheid voor mij als trouwfotograaf. De autofocus van de Nikon Z 7 is goed, maar bleef toch ver achter op de concurrentie.

Een nieuwe versie

Nikon heeft de Z-serie onder handen genomen en er in 2020 nieuwe versies van op de markt gebracht. Het is voor het eerst dat Nikon ook de term 'II' is gaan gebruiken. Het maakt heel duidelijk dat deze camera’s geen compleet nieuwe modellen zijn, maar een echte upgrade van de oorspronkelijke modellen.

De Nikon Z 6 II. Een vernieuwde camera met veel verbeteringen ten opzichte van de oorspronkelijke versie

In deze tweede versie zijn er een groot aantal punten onder handen genomen die in de oorspronkelijke versie ontbraken, of niet optimaal waren. De autofocus is onder handen genomen, en de camera heeft een tweede kaartslot gekregen. Maar er zijn meer verschillen, die voornamelijk intern zijn. Je ziet ze niet, maar ze zijn er wel. Alles op een rijtje zijn er de volgende veranderingen doorgevoerd in de Nikon Z 6 II.

• Dubbel kaartslot, behalve XQD/CF Express Type B is er ook een UHS-II SD slot
• Nieuwe batterij met 10% meer capaciteit
• Een tweede Expeed 6 processor toegevoegd
• Meer frames per seconde (van 12 naar 14 beelden per seconden in 12bit)
• Camerabuffer is vergroot van 35 12-bit RAW naar 124 12-bit RAW beelden
• Verbeterde AF tracking
• In breedveld-AF is nu oog-AF beschikbaar
• Beter low-light AF mogelijkheden (1 EV verbetering)
• EVF heeft een kortere blackout
• Stroomvoorziening via USB-C kabel mogelijk
• Video opname in 4K, 60 fps met 1,5x crop is vanaf februari 2021 via een update beschikbaar
• Oog-AF is beschikbaar bij video opnamen
• Meer mogelijkheden tot video opnemen met externe recorder
• RAW video is beschikbaar via een betaalde firmware update
• Interval en timelapse movie beschikbaar
• Sluitertijd tot 900 seconden instelbaar, dit moet in het menu geactiveerd worden
• Nieuwe verticale grip beschikbaar, nu met dubbele bediening

Als je het niet weet, kun je de tweede versie niet van de eerste versie onderscheiden.

De Nikon Z 6 II ziet er exact hetzelfde uit als de eerste versie, met dezelfde knoppen en bediening. Toch is er een klein verschil in afmeting en gewicht. De camera is 2mm dikker geworden en 30 gram zwaarder. Dit is absoluut niet merkbaar, ook niet als je ze direct naast elkaar zou zetten.

Het uiterlijk van de Nikon Z 6 II.

Zoals genoemd zijn de verschillen tussen de oorspronkelijk Nikon Z 6 en deze nieuwe versie alleen onder de motorkap te vinden. Zet je beide camera’s naast elkaar, dan zullen de verschillen niet te zien zijn, afgezien van het kleine type plaatje naast de lensvatting. Open je het klepje voor de geheugenkaartjes, dan vind je behalve het XQD/CF Express Type B slot ook een UHS-II SD slot.

Twee geheugenkaartjes. Voor wie extra opslag capaciteit nodig heeft, of zijn foto's graag tegelijk op twee kaartjes weg schrijft.

De layout van de knoppen op de Nikon Z 6 II zijn goed doordacht en makkelijk te bedienen tijdens het fotograferen. Aan de voorzijde van de camera zijn naast de lensvatting twee programmeerbare knoppen te vinden. De overige knoppen op de camera zijn niet programmeerbaar, hoewel van sommige het gedrag aan te passen is. Daarvoor in de plaats biedt de Nikon Z 6 II een snelmenu onder de ‘i’ met twaalf functies die naar wens in te kiezen zijn.

De knoppen van de Nikon Z 6 II. Voldoende voor een goede bediening van de camera

Een deel van de knoppen zijn aan te passen, of het gedrag van de functie kan veranderd worden. Het snelmenu geeft twaalf functies die naar wens te kiezen zijn. Daar zit de echte customization van de Nikon Z 6 II in.

Het kantelbare LCD scherm heeft dezelfde touchscreen functies als de eerste versie. Het geeft je de mogelijkheid om de camera volledig te bedienen, zowel met het plaatsen van het autofocus punt of de wide area autofocus locatie, als het bedienen van het menu. Wat ontbreekt is het gebruik van swipe-AF, waarbij je het autofocus punt over het scherm kunt slepen met het touchscreen. Je bent hiervoor aangewezen op de joystick. Het is wel mogelijk om het AF punt met je vinger op een bepaalde positie te zetten, maar niet wanneer je de camera voor je oog houdt.

Het touchscreen werkt heel handig, zowel voor het menu als voor het bedienen van de autofocus. Helaas kun je het autofocus punt niet verplaatsen met een swipe beweging als je de camera voor je oog hebt.

De ISO prestaties

Het is interessant om eens te kijken naar de ISO prestaties van de Nikon Z 6 II. De ISO waarden die gebruikt kunnen worden lopen standaard van ISO 100 tot ISO 51.200. Indien gewenst kun je deze uitbreiden van ISO 50 tot en met ISO 204.800, in stapjes van 1/3 stop. De kwaliteit van de beelden is heel erg goed tot ISO 6400 en heel acceptabel met ISO 12.800.

Een impressie van de kwaliteit bij verschillende ISO waarden. Deze zijn uitstekend bruikbaar.

Behalve de ISO prestaties is het ook interessant om te zien hoe de camera presteert bij het opzettelijk onderbelichten, waarna de belichting in de nabewerking gecorrigeerd wordt. Dit heet de ISO invariance. Het laat zien in hoeverre er ruistoename is bij het (achteraf) corrigeren van een onderbelichting. Wanneer de camera volledig ISO invariabel is, betekent het dat de kwaliteit na het verhogen van de ISO waarde gelijk is als het evenredig corrigeren van een onderbelicht beeld met een fotobewerkingsprogramma.

Met andere woorden, een foto met ISO 100 en 4 stops onderbelicht zou na het corrigeren in de nabewerking dezelfde kwaliteit moeten opleveren als een opname met ISO 1600. Ik heb deze test uitgevoerd met ISO 400 en het stapsgewijs onderbelichten van de foto. In Lightroom Classic heb ik de belichting vervolgens gecorrigeerd.

de ISO invariance van de Nikon Z 6 II. Vergelijk dit met de ISO test zelf.

Met de Nikon Z 6 II kun je zonder problemen met ISO 400 het beeld tot ongeveer 4 stops onderbelichten, waarbij je na het corrigeren van de belichting in een fotobewerkingsprogramma dezelfde kwaliteit overhoudt als een foto die belicht is op ISO 6400.

Dit betekent ook dat bij het fotograferen van bijvoorbeeld een landschap, het mogelijk is om de donkere delen tot 4 stops op te lichten zonder dat dit meer ruis oplevert dan het belichten met een hogere ISO waarde. Er zijn natuurlijk nog andere situaties waarin de ISO invariance een voordeel kan opleveren.

Een enkele opname in een situatie met een hoog dynamisch bereik. De voorgrond in deze foto is opgelicht (17mm - ISO720 - f/5.6 - 1/125s).

Autofocus prestaties

Een van de verbeteringen van de Nikon Z 6 II is een verbeterde autofocus. Nu heeft de camera de mogelijkheid om in de breedveld autofocus (wide area AF) de oog detectie te gebruiken. Hierdoor is het mogelijk om de oog-detectie in een van tevoren geselecteerd deel van het beeld te laten plaatsvinden. Het is voor de videografen onder ons prettig om te weten dat de oog autofocus nu ook bij video werkt.

Je kunt bij het gebruik van oog autofocus nu kiezen: of het gehele beeld, zoals in deze voorbeeldfoto, of slechts een deel van het beeld met behulp van de breedveld autofocus instelling.

De gevoeligheid van de autofocus is met 1 EV toegenomen. Het is nu mogelijk om vanaf -4,5 EV de autofocus te gebruiken. Om een idee te hebben, -4,5 EV komt ongeveer overeen met de hoeveelheid licht dat je bij een maanverlicht landschap zal treffen. Desgewenst kan het AF hulplicht gebruikt worden, een heel fel groen LED lampje dat zeker in een schaars verlichte kamer door je model als oogverblindend kan worden ervaren.

Een AF hulplichtje kan zorgen voor voldoende contrast zodat de autofocus ook in donkere situaties kan blijven werken. Hou er wel rekening mee dat het verblindend kan werken.

Het gebruik van de oog autofocus maakt het heel erg makkelijk om het oog van je onderwerp scherp te krijgen en te houden. Er is een instelling voor mensen en een voor dieren. Het oog van een mens wordt goed herkend, maar het is wel belangrijk dat het oog voldoende groot in beeld is. Anders herkent de camera het oog niet. Is het oog eenmaal gevonden, dan blijft de Nikon Z 6 II het oog perfect volgen.

Sanne tijdens het lopen. De autofocus blijf thet oog perfect volgen, mits het voldoende groot in beeld is. (50mm - ISO100 - f/1,8 - 1/160s)

Fotografeer je dieren, dan moet de oog autofocus overgeschakeld worden op de dierenstand. De camera detecteert dit niet automatisch. Bij honden werkt de oog autofocus ook heel goed en bij een rennende hond wordt de focus perfect op het oog gehouden. Het is niet zo dat alle foto’s perfect scherp op de ogen zijn. Soms zit de camera er langs. Niettemin is het een bewonderingswaardige prestatie om de focus op een snel bewegende hond te houden.

Het wordt anders wanneer je andere dieren fotografeert. Bij een damhert kan de oog autofocus het oog niet herkennen, zelfs niet als de kop van het dier beeldvullend is. Het maakt niet uit of breedveld-oog-AF voor dieren gebruikt wordt, of de normale oog-AF voor dieren. Ik heb het ook met de oog-AF instelling voor mensen geprobeerd, maar de camera weigerde het oog te herkennen.

De oog-AF kon het oog van dit damhert niet herkennen, ondanks dat het oog zo duidelijk en groot in beeld was.

Hoewel de gevoeligheid van de autofocus verbeterd is, kon ik niet aan het gevoel ontkomen dat bij slechtere lichtomstandigheden de oog autofocus veel meer moeite had met het vinden van een oog dan bij gewone lichtomstandigheden. Ook bij sterk tegenlicht had de oog-autofocus er wat moeite mee.

Met sterk tegenlicht heeft de autofocus er meer moeite mee om het oog van Sanne te vinden. (200mm - ISO100 - f/2,8 - 1/200s)

Portretten fotograferen met de Nikon Z 6 II

De oog autofocus is een heel prettige manier om scherp te stellen bij het fotograferen van mensen. Ik heb voor deze review een drietal fotosessies gedaan, waarvan twee in een huiskamerstudio omgeving en een fotosessie bij natuurlijk licht. In alle drie de gevallen zorgde de oog autofocus voor een nagenoeg perfecte scherpstelling.

Madouc in de huiskamer studio. De oog-Af werkt perfect en zorgt elke keer voor een perfect scherpe foto (200mm – f/2,8 – 1/200s – Profoto B10 met 4”RFi octabox)

Foto 16

Voor de huiskamerstudio omgeving heb ik gebruik gemaakt van Profoto Air TTL flitsers die ik moest aansturen via het X-sync contact van de Profoto A1 flitser. Het was hierbij belangrijk om de belichtingssimulatie van de elektronische zoeker uit te schakelen omdat de camera deze flitser niet herkend (ze zijn eigenlijk voor Canon, vandaar dat ik het X-sync contact moest gebruiken). Het modellicht van de flitsers was voldoende voor de oog autofocus om goed te functioneren.

Low key beeld van Aillas in de huiskamer studio. Ook in deze omstandigheden een de oog autofocus geen enkel probleem om de scherpte op de juiste plek te leggen (50mm – ISO100 – f/8 – 1/200s – Profoto B10 met 1x3” OCF striplight met grid)

Landschapsfotografie met de Nikon Z 6 II

De Nikon Z 6 II presteert uitstekend als het aankomt op het fotograferen van landschappen. Het dynamisch bereik is uitstekend, waardoor het eenvoudig wordt om de donkere delen op te halen in de nabewerking. De resolutie van 25 miljoen pixels is ruim voldoende, en mocht je een landschap willen fotograferen in een hogere resolutie, dan is een panorama een hele goede methode daarvoor. Er is echter geen super-resolutie mogelijkheid in de Nikon Z 6 II ingebouwd.

Zonneharpen in de ochtend. Enkele opname, bewerkt naar smaak in Lightroom Classic (38mm - ISO100 - f/11 - 1/60s - Haida M10 CPL)

Het klapscherm van de Nikon Z 6 II is erg handig bij het fotograferen van landschappen, mits ze in de horizontale oriëntatie worden gemaakt. Het scherm kan niet in een portrait stand gekanteld worden, wat jammer is. De touchscreen maakt het bedienen van de camera heel intuïtief en alle handigheden van een mirrorless camera waaronder focus peaking helpen je om het beeld exact zo in te stellen dat het resultaat naar wens is.

Het gebruik in de praktijk bij het fotograferen van een landschap. Let alleen op de D+ Lighting instelling.

De eerste foto’s van de landschappen bleken ruim één stop te donker te zijn na het openen in Lightroom. De belichting was echter goed ingesteld en de preview op de camera was goed. Toch bleek het uiteindelijke RAW beeld te donker. Het duurde even voordat ik de oorzaak hiervan ontdekte. De instelling in de camera die hiervoor verantwoordelijk was, is de D+ Lighting instelling.

Deze instelling zorgt voor het behouden van detail in de lichte delen van de foto. Het vergroot in feite het dynamisch bereik van de camera. Echter, dit is uitsluitend bestemd voor de fotograaf die in JPEG fotografeert en in de camera het dynamisch bereik wil vergroten. Wie in RAW fotografeert zal hierdoor een onderbelicht beeld krijgen, omdat dit de manier is hoe de camera met de D+ lighting instelling werkt. Belicht je zelf al op de lichtste delen, dan is het belangrijk om deze instelling uit te schakelen.

De D+ Lighing instelling stelt je in staat om bij het fotograferen in JPEG formaat je dynamisch bereik te vergroten. Fotografeer je in raw, en belicht je op de lichtste delen in de foto, dan is het aan te raden om deze functie uit te zetten (26mm – ISO100 – f/11 – 1/10s – Haida M10 CPL + 0,9 soft GND)

Actiefotografie met de Nikon Z 6 II

Een van de bijkomstigheden van de dubbele Expeed 6 processoren die de Nikon Z 6 II nu heeft, is de snellere beeldverwerking. Het aantal beelden dat de camera per seconde kan maken is van 12 naar 14 gegaan. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat de foto’s in dat geval wel 12 bit zijn. Dat houdt in dat het dynamisch bereik ongeveer met één stop verminderd is.

De snellere beeldverwerking heeft ook een grotere buffer tot gevolg, wat inhoud dat je maar liefst 124 RAW foto’s achter elkaar kunt maken. Dit is bijna vier keer zoveel als de voorganger van deze camera.

Met 14 beelden per seconde is geen actie moment je te snel af. Combineer dit met een uitstekende oog-AF en nagenoeg elk van deze beelden is perfect scherp. Je kunt tot 124 beelden in je buffer kwijt.

Actiefotografie met de Nikon Z 6 II blijft echter moeilijk omdat de camera een lange black-out heeft bij serieopnamen. De black-out is volgens de opgave van de fabrikant al wel verkort ten opzichte van de voorganger, maar het nog steeds veel te lang om snelle actie goed te kunnen fotograferen. Het volgen van een beweging is daardoor lastig omdat niet kunt anticiperen. Het beeld knippert daar te veel voor, waardoor je in vrijwel alle gevallen te laat reageert op veranderende beweging.

Wanneer de actie in een vloeiende ononderbroken lijn is, zoals een beweging die naar je toe is of een constante beweging evenwijdig aan de camera, dan is dit niet zo’n probleem. Is de beweging wat onregelmatig of onvoorspelbaar, dan wordt het volgen simpelweg onmogelijk. Een goed voorbeeld is een hond die start met rennen. Je kunt die versnellende beweging niet goed bijhouden. Is er een plotselinge vertraging, dan schiet je weer te ver door met je eigen beweging. De serie foto’s in het voorbeeld laat dit effect perfect zien.

Bij het versnellen kun je het niet goed bijhouden, bij het stoppen schiet je dan weer door. De black-out van de zoeker is hier verantwoordelijk voor.

Door deze black-out bij het fotograferen van serie opnamen wordt het een bijzonder lastige taak om actiemomenten te fotograferen. Althans, het volgen van de actie tijdens het fotograferen zal tot veel momenten leiden dat je ‘ernaast’ fotografeert. Tenzij Nikon de black-out van de zoeker via een firmware update kan voorkomen, is de Nikon Z 6 II niet de beste keuze voor de actiefotograaf.

Filmen met de Nikon Z 6 II

Over het filmen kan ik redelijk kort zijn. Afgezien van enkele video tutorials in full HD heb ik geen uitgebreide opnamen gemaakt met de Nikon Z 6 II. Een goede beoordeling van de kwaliteit kan ik daarom niet maken, maar mijn ongeoefend oog laat een kwalitatief goed video beeld zien.

Enkele van de video functies van de Nikon Z 6 II. Meer mogelijkheden zullen met een firmware update toegevoegd worden. Of ze kunnen tegen betaling verkregen worden.

De mogelijkheid van oog autofocus bij het filmen is een welkome mogelijkheid. Deze was in de eerste versie van deze camera niet ter beschikking. Hoewel niet direct beschikbaar, zal via firmware updates ook meer filminstellingen toegevoegd worden, zoals 4K met 60 fps, die dan overigens wel met een 1,5 crop gepaard zal gaan. Andere opties zoals filmen in raw kunnen ook aan de camera toegevoegd worden. Maar dat is dan wel een optie waarvoor je extra moet betalen.

Conclusie

Ik was vanaf het eerste moment dat ik een Nikon mirrorless full frame camera in handen kreeg onder de indruk van deze camera. De Nikon Z 7 was een plezier om mee te fotograferen door de bijzonder prettige vormgeving en het uitstekende touch screen. Dat was dan weliswaar de Nikon Z 7, maar dit geldt natuurlijk ook voor de Nikon Z 6 die, afgezien van de resolutie, vrijwel hetzelfde is. Toch waren er een aantal minpunten bij deze eerste generatie mirrorless full frame camera’s, die ik toen al als gemiste kans zag.

De Nikon Z 6 II met de objectieven die ik ter beschikking had gedurende de maanden dat ik met deze camera kon fotograferen.

Met de Nikon Z 6 II heeft de camerafabrikant veel van die gemiste punten aangepakt. Natuurlijk is er het veelbesproken dubbel kaartslot, hoewel dat niet voor iedereen belangrijk zal zijn. Belangrijker is de verbetering van het autofocus systeem, waarmee de Nikon Z 6 II een flinke stap ten opzichte van de voorganger heeft gemaakt. Met name de breedbeeld oog autofocus, en oog autofocus bij het filmen zijn dingen die feitelijk al in de eerste versie hadden moeten zitten. Vanuit dat opzicht is de Nikon Z 6 II de camera die de voorganger had moeten zijn.

Wat ik heel jammer vind is de black-out van de zoeker bij serie opnamen. Hoewel Nikon hierin wel verbeteringen heeft gebracht, maakt het de camera ongeschikt voor de serieuze actiefotograaf. Niettemin blijft de Nikon Z 6 II een fantastische camera waar vele fotografen heel veel plezier aan zullen beleven.

Voor wie is de Nikon Z 6 II geschikt?

De Nikon Z 6 II een uitstekende camera die heel geschikt is voor de meeste fotografen. Het maakt niet uit of je portretten of landschapsfotografie beoefend, of dat je van andere soorten fotografie houdt. De resolutie is perfect voor vrijwel alle doeleinden en de camera is snel genoeg om zo nu en dan actie vast te leggen.

De Nikon Z 6 II is een heel prettige camera. Hij mag misschien niet voor iedereen geschikt zijn, maar welke camera is dat wel? Ik vind het zeker een aanrader.

Voor de echte actiefotograaf is de Nikon Z 6 II echter niet geschikt. De lange blackout van de zoeker maakt het volgen van actiemomenten een moeilijke, of zelfs onmogelijke taak. Alleen bij een gelijkmatige beweging slaag je erin om je onderwerp goed in beeld te houden.

190mm - ISO400 - f/2,8 - 1/200s - oog-AF voor dieren, sluitertijdvoorkeuze

200mm - ISO400 - f/2,8 - 1/3200s - oog-AF voor dieren, sluitertijdvoorkeuze

42mm - ISO250 - f/8 - 1/6400s - diafragmavoorkeuze, belicht op de lucht, donkere delen opgelicht in Lightroom Classic

200mm - ISO100 - f/8 - 0,6s - Haida M10 CPL - diafragmavoorkeuze

50mm - ISO100 - f/11 - 8s - Haida M10 CPL + 0,9 soft GND - panorama van 2 opnamen

24mm - ISO100 - f/11 - 0,8s - Haida M10 CPL + 0,9 soft GND - panorama van 3 opnamen

36mm - ISO400 - f/8 - 1/800s - Kase CPL - diafragmavoorkeuze

27mm - ISO100 - f/11 - 1/3s - Haida M10 CPL + 0,9 soft GND - diafragmavoorkeuze

66mm - ISO250 - f/8 - 1/125s - auto ISO, diafragmavoorkeuze

133mm - ISO100 - f/2,8 - 1/200s - Profoto B10 met RFi 4"Octabox

122mm - ISO500 - f/2,8 - 1/125s - diafragmavoorkeuze, natuurlijk licht bij zonsondergang

190mm - ISO100 - f/7,1 - 1/200s - Profoto B10 met 1x3"OCF striplight met grid