Review Hasselblad X1D-50c

“That's one small step for man, one giant leap for mankind.” Deze legendarische woorden sprak Neil Armstrong in 1969 nadat hij als eerste mens een voet op de Maan zette. De foto’s van dit bijzondere moment werden gemaakt met een Hasselblad 500EL. Niet een standaard model, maar een speciaal voor dit doel aangepaste camera.

Astronaut Buzz Aldrin met de Hasselblad 500EL op zijn pak, gefotografeerd in 1969 door Neil Armstrong. (foto credit NASA)

Het was niet alleen hierom dat ik in de jaren negentig opkeek naar het merk Hasselblad. Natuurlijk was er ook Rolleiflex, Mamiya en Bronica, maar Hasselblad sprak wel het meest tot de verbeelding. Toch koos ik destijds voor het populaire kleinbeeld formaat, dat niet alleen meer foto’s per filmrol bood, moderner was met onder andere de ingebouwde (automatische) belichtingsmeters en instelmogelijkheden, maar ook vooral omdat het gewoonweg goedkoper was. De Hasselblad en al die andere middenformaatcamera’s bleven in de vitrine van de winkel staan en ik kon ze alleen even uitproberen als er even geen klanten waren (ik werkte destijds in een fotowinkel).

Zo begon het, de start van mijn fotografie op kleinbeeld formaat. Van kleurenfilm naar diafilm, weer terug naar kleurenfilm, en uiteindelijk, enkele jaren na de millenniumwisseling de enorme stap naar digitaal APS-C. Zoals zovelen mij voor gingen, en na mij zullen volgen, eindigde het met wederom de digitale kleinbeeld formaat; de fullframe camera.

Eindigde het met fullframe? In principe wel. Naarmate ik meer en meer in de digitale wereld ondergedompeld werd kwam de naam Hasselblad toch weer bovendrijven, met camera’s die in een prijsklasse ligt die slechts weggelegd is voor een hele kleine groep fotografen. Hasselblad was tot een niche verworden, onbereikbaar voor de meesten. En bovendien stiekem lachwekkend vanwege de refurbished Sony camera’s die onder de naam Hasselblad voor exorbitante bedragen de toonbank over moesten gaan. Speelgoed voor de rijken, waarbij het uitsluitend om de naam ging. Natuurlijk bleef het voor mij een droom om ooit met een echte Hasselblad H-serie camera te mogen fotograferen. Digitaal middenformaat met 50, 60, 100 of zelfs 200 megapixels. Fantastisch, toch?

De Hasselblad X1D-50C, een mirrorless middenformaat camera in handzaam formaat

Eindigde het met fullframe? Nee, toch niet. Want nu is er de Hasselblad X1D-50c. Een betaalbare middenformaat camera met 50 miljoen pixels op een sensor die ruwweg 30% groter is dan een fullframe sensor, 16bit kleurdiepte heeft en een 14 stops dynamisch bereik. Betaalbaar is natuurlijk een relatief begrip, maar met een prijskaartje dat onder de €10.000 ligt is dat in vergelijk met de H-serie spotgoedkoop. Plotseling wordt fotograferen met een Hasselblad veel en veel realistischer. “One small step for Hasselblad, one giant leap for me, myself and I”

Een review

Begin 2017 was het dan zover en kreeg ik van Cameraland de gelegenheid om enkele weken met deze camera te fotograferen. Voorzien van de nieuwe XCD 45mm f/3.5 en XCD 90mm f/3.2 objectieven ben ik aan de slag gegaan om zowel landschappen als enkele portretten te fotograferen. Het was niet de beste tijd van het jaar, want januari heeft korte donkere dagen en het weer kan onbestendig zijn. Er was dus weinig tijd om de camera uitgebreid te gebruiken. Elke gelegenheid die ik kreeg heb ik aangepakt om zo een indruk te krijgen over het gebruik en het resultaat dat deze mirrorless medium formaat camera kan produceren.

Fotograferen met de Hasselblad X1D-50C, voorzien van het 45mm objectief. in een heidegebied tijdens de donkere dagen van het jaar (foto credit: hetwie)

De review zal niet over een vergelijk met een fullframe camera gaan, of over resoluties en de hoeveelheid pixels. Het gaat niet over de specificaties, hoewel dit natuurlijk wel even ter sprake zal komen. Waar de review wel over moet gaan is gebruik van de camera, de bediening en het gebruiksgemak. Simpel gezegd: is het fijn om met deze camera te fotograferen?

Natuurlijk zijn landschappen een belangrijk inzetgebied voor mij, waarin de hoeveelheid pixels natuurlijk een gigantische toename aan detail zal opleveren ten opzichte van onder andere de Canon EOS 5D mark III die ik normaal gesproken voor dit soort fotografie gebruik. Ik was dus heel erg benieuwd of deze X1D zich voor mijn soort fotografie leent.

Een aantal opties die genoemd worden op de website van Hasselblad heb ik niet kunnen vinden in het menu van deze camera. Zo bleek het onmogelijk te zijn om alleen en uitsluitend in JPEG te fotograferen, of om tegelijkertijd naar twee kaartjes te schrijven. Bovendien bleek het JPEG bestand de helft van de resolutie te hebben wanneer ik de camera gelijktijdig RAW en JPEG liet wegschrijven. Ook de WiFi functie heb ik niet kunnen vinden, hoewel dat niet mijn interesse had. Meer van deze kleine dingen in het menu hebben het vermoeden gewekt dat dit niet het uiteindelijke menu voor de gebruiker is. Het feit dat ik de beschikking had over een demo model sterkt dat vermoeden. Het belemmerde echter helemaal niet in het fotograferen. Ik ben er van overtuigd dat de uiteindelijke camera’s alle opties beschikbaar hebben zoals vermeld op de website van Hasselblad.

De camera

Even een saaie opsomming van feiten. De X1D mirrorless systeemcamera heeft een CMOS sensor van 50 megapixels, met afmetingen van 43,8 x 32,9mm. De beelden hebben een kleurdiepte van 16bit, met een dynamisch bereik van 14 stops. Het ISO bereik loopt van 100 tot 25.600 en de camera schrijft de beelden weg op een of twee SD kaarten. De sluiter bevindt zich niet in de camera maar in de objectieven; de zogenaamde leaf shutter, met een maximale sluitertijd van 60 minuten en een minimale sluitertijd van 1/2000 sec. Deze laatstgenoemde is dan tevens de flitssynchronisatietijd.

Een stijlvolle camera, no-nonsense ontwerp

Dual SD slot voor simultaan wegschrijven naar twee kaartjes. Daaronder een HDMI en USB3 aansluiting, netjes weggewerkt achter geveerde klepjes die heel degelijk uitgevoerd zijn

Met 725 gram en een afmeting van 15 x 9,8 x 7,1 centimeter kan de X1D zeker niet groot en zwaar genoemd worden. Een professionele spiegelreflex weegt al snel (veel) meer en is bovendien een stuk forser. Het ontbreken van een spiegel is hier natuurlijk ook debet aan. Oh ja, de camera is weather sealed, zeker zo fijn bij landschapsfotografie.

Op de achterzijde is een 3 inch LCD touchscreen te vinden waarmee de opties van de camera ingesteld of bediend kunnen worden. Een elektronische zoeker, met een framerate van 30fps, ontbreekt niet. Zowel de EVF als het LCD scherm kunnen gebruikt worden voor het fotograferen waarbij een oogsensor in het oculair automatisch het LCD scherm uitschakelt wanneer het oog voor de zoeker gehouden wordt.

Het oculair, met oogsensor en dioptrie instelwiel, steekt ver uit en voorkomt dat je met het kijken door de zoeker je neus tegen het LCD scherm moet dubbelvouwen.

De X1D naast een spiegelreflex camera (EOS 7D mark II) laat duidelijk zien hoe compact de Hasselblad is, zeker als je bedenkt dat er een veel grotere sensor in zit.

Tot dusver de specificaties, die overigens overal tot in detail op internet te vinden zijn. Zoals altijd heb ik functies zoals filmen totaal genegeerd, mede door de korte tijd die ik met de camera kon doorbrengen, maar meer nog omdat dit voor mij persoonlijk weinig meerwaarde heeft. Waar ik wel erg op gelet heb is de handeling van de camera, zeker gezien de vorm en afmetingen. Vooral de handgrip is anders dan wat ik gewend ben bij de spiegelreflexcamera’s; hij steekt niet alleen vooruit, maar ook achteruit. Het blijkt dat het vasthouden heel, heel erg prettig is. De camera ligt echt als gegoten in de hand. Daarover kan ik niets anders zeggen dan dit: perfect. Veel beter dan welke camera ik ooit in handen heb gehad (en dat zijn er veel).

Vasthouden voelt heel natuurlijk aan. De vorm van de grip is perfect en dat, samen met het geringe gewicht, maakt het fotograferen erg prettig (foto credit: Hetwie)

Wat opvalt aan de camera is de hoeveelheid knoppen, of beter gezegd het gebrek daaraan. Het idee daarachter is simpel; hou het zo eenvoudig en basic mogelijk. De meeste dingen worden ingesteld via het menu, maar er zijn wel enkele dedicated knoppen voor autofocus, witbalans, ISO en AE-L. De instelwieltjes bij duim en wijsvinger ontbreken natuurlijk niet. Daarmee kan, afhankelijk van de instelling, diafragma, sluitertijd en belichtingscompensatie ingesteld worden. En dan is er natuurlijk de opvallende goudgele ontspanknop.

De X1D is heel sober uitgevoerd met alleen de belangrijkste instelknoppen. De rest moet via het menu ingesteld worden.

Het basic design met een minimum aan knoppen heeft een keerzijde. Iemand die elke instelmogelijkheid direct onder een knop wil hebben zal de X1D misschien minder prettig vinden. Van de andere kant werkt het ontbreken van al die instelknoppen bevrijdend. Niet langer ben je bezig met knopjes indrukken en kun je alle aandacht geven aan het fotograferen. Ik denk dat dit ook de filosofie van Hasselbad is geweest bij het ontwerpen van deze camera. Ik vind het erg geslaagd.

Een opvallende ontspanknop, en een prachtig weggewerkt instelwiel.

De cropfactor

Hoe vreemd het ook klinkt, de Hasselblad X1D is in principe een cropcamera. De sensor heeft namelijk een andere afmeting dan wat er in de fotografiewereld als standaard aangehouden wordt. De standaard is nog altijd de fullframe sensor. Maar in tegenstelling tot de echte cropcamera’s met een veel kleinere sensor, heeft de X1D juist een veel grotere sensor. De cropfactor die je voor de X1D moet aanhouden, wanneer je de brandpuntsafstand en beeldhoek gaat vergelijken met een fullframe, bedraagt 0,8. Dit betekent dat het gebruik van het 45mm objectief overeenkomt met een beeldhoek van 36mm op een fullframe, en het 90mm objectief met de beeldhoek van een 73mm op een fullframe.

De sensormaat wijkt af van de standaard fullframe. Dat betekent dat de beeldhoek van je objectief anders is dan wat deze op een fullframe zou zijn.

Het verschil tussen een fullframe sensor van de EOS 1DX (rechts) en de middenformaat sensor van de X1D-50c (links) is duidelijk te zien.

De bediening

Veel knoppen of weinig knoppen, sobere layout of volgepropt met instelmogelijkheden; het komt er uiteindelijk toch op neer hoe de camera in de praktijk te bedienen is. De belangrijkste instelmogelijkheden zitten onder de knop, de rest in het menu. Op de camera bevindt zich naast de ontspanknop een aan/uit kop , een AF/MF knop en de ISO/WB knop. Het instelwiel voor de PSAM instelmogelijkheden en custom instellingen ligt verzonken in de body. Met een druk op het instelwiel komt dit omhoog waarna het te verdraaien is. Een innovatief ontwerp dat bijdraagt aan het strakke ontwerp.

Druk het instelwiel in, en het veert omhoog. Het voorkomt onbedoeld verdraaien maar dat niet alleen: het is een prachtig ontwerp.

Het per ongeluk verdraaien van het instelwiel wordt door dit ontwerp vrijwel onmogelijk. Natuurlijk zou een vergrendelmogelijkheid ook een oplossing zijn, maar dit ontwerp draagt bij aan het algehele gevoel van de X1D heeft. Een gekartelde rand geeft enige grip voor het verdraaien wanneer de knop boven de topplaat van de camera uitsteekt. De grip is echter niet voldoende wanneer je de camera met handschoenen bedient. Ook mensen met grote dikke vingers zullen meer moeite hebben om het wieltje goed te verdraaien.

Een overzicht van de beschikbare knoppen op de X1D. Alles bij elkaar zijn het er veel, maar niet zoveel als bij de doorsnee spiegelreflex.

De achterzijde van de camera bevat slechts twee knoppen (afgezien van de vier menu knopjes naast het 3”scherm). Dit is de AF-D knop, om de autofocus met de hand te activeren als deze op manual ingesteld staat, en de AE-L om de belichting gedurende een korte tijd vast te zetten. Deze knoppen zitten voor mij persoonlijk net iets te ver naar het midden van de camera; ze hadden iets dichter bij het instelwiel mogen zitten.

Een duidelijk beeld van de positie van de knoppen die voor het fotograferen gebruikt worden. Specifiekere instellingen zitten in het menu dat bedient wordt met de knopjes naast het LCD touchscreen.

De knoppen voor het instellen van de camera zijn blindelings redelijk goed te vinden en te bedienen (het zijn er ten slotte niet zo veel). De enige knop waar ik regelmatig mee worstelde was de AF/MF knop. Deze heeft namelijk nog een extra functie ingebouwd; het kiezen van een van de AF punten in het beeld. Daarvoor moet de knop een seconde lang ingedrukt worden. Doe je dit niet secuur genoeg, dan schakel je van AF naar MF (of andersom). Het was misschien beter geweest om dit anders in te delen, hoewel dit waarschijnlijk een extra, misschien ongewenste, knop tot gevolg zou hebben gehad.

Alle informatie is op het live view scherm te lezen. Het duurt wel even voordat je de camera kunt gebruiken wanneer je deze aanzet. Als de camera aanstaat brandt er een klein ledje rechtsonder het scherm.

Het aanzetten van de camera vergt wel enig geduld, zeker wanneer je een spiegelreflex gewend bent. Bij mijn EOS camera’s is het een kwestie van de schakelaar overhalen en fotograferen. De X1D heeft zeker 5 tot 10 seconden nodig om op te starten. Het uitzetten van de camera tussen het foto’s maken in is dan ook niet verstandig wanneer je snel wilt reageren. Maar de aan/uit knop kort indrukken zet de X1D in een soort slaapstand waar de camera wel redelijk snel uit ontwaakt. Nog steeds niet zo snel als een spiegelreflex, maar aanzienlijk sneller dan wanneer de camera helemaal uit staat. Een klein led rechtsonder het scherm laat zien of de camera helemaal uit staat of niet.

Een foto als deze vergt planning (en wat geluk). Als je het ziet gebeuren en je moet de camera aanzetten of uit slaapstand halen ben je te laat. (XCD 90mm - ISO100 - f/3,4 - t=1/180 sec).

Het menu

Naast het LCD scherm zitten vier knoppen. Hiermee kun je het menu van de camera oproepen of het terugkijken van de foto’s. Maar de uiteindelijke bediening van het menu gebeurt via touchscreen, precies zoals je dat op een smartphone gebruikt. Je kunt swipen, vegen en aantikken. Het scherm werkt heel goed en door de grote iconen en duidelijk layout is het gebruik snel en intuïtief. Ook de functies die met de knoppen op de camera ingesteld kunnen worden zijn in het menu terug te vinden.

Enkele menu opties in beeld. Het aanraakscherm werkt perfect en heel prettig en snel.

Hoewel ik altijd erg terughoudend ben geweest over aanraakschermen laat Hasselblad zien dat het heel makkelijk en vooral snel kan werken. Ik zou willen dat Canon, Nikon en Fujifilm ook een dergelijke indeling en menuweergave zouden hebben. De instelmogelijkheden van de X1D zijn echter niet zo uitgebreid als bij de genoemde merken, maar het is voldoende voor deze camera.

Ook het terugkijken van de gemaakte foto’s werkt met het touchscreen heel prettig. Je veegt van foto naar foto, zoomt in of uit met twee vingers en haalt de benodigde beeldinformatie eenvoudig tevoorschijn. Het is niet nodig om met een scrollwieltje of navigatiebuttons te werken. Het is snel en handig in het gebruik. Het enige wat de pret nog kan bederven zijn handschoenen. Is het koud, dan moet je speciale handschoenen gebruiken waarmee touchscreens bediend kunnen worden, of je moet je handschoenen uit doen. Ik zie het niet echt als een nadeel.

Een heerlijk gebruik van het touchscreen, zoals je gewend bent van je smartphone.

Het fotograferen

Genoeg over deze opsomming. Hoe werkt de camera in de praktijk? Om dat te testen heb ik landschappen gefotografeerd en een aantal model fotosessies georganiseerd. Twee totaal verschillende disciplines waarin de camera voor mij persoonlijk goed en prettig moet presteren.

Landschapsfotografie

Helaas zat het weer in de twee weken dat ik de camera kon gebruiken niet helemaal mee. Alhoewel, er waren enkele prachtige dagen bij en al met al blijft het echt Nederlands weer. De twee objectieven die ik ter beschikking had waren de XCD 45mm f/3.5 en de XCD 90mm f/3.2, wat overeenkomt met 36mm en 73mm als we dit omrekenen naar het fullframe equivalent. Dit is natuurlijk een beperkt bereik voor landschapsfotografie, maar niet onmogelijk. Er zijn momenten geweest dat ik graag meer groothoek had, waarvoor de XCD 30mm f/3.5 (24mm brandpunt FF equivalent) uitermate geschikt zou zijn geweest. Het komende jaar (2017) zal er bovendien een 22mm objectief geïntroduceerd worden, wat overeenkomt met 18mm op fullframe. In het telebereik, wat voor landschappen ook heel wenselijk is, komen we vooralsnog niet verder dan het 120mm macro objectief (95mm op fullframe) wat echt als te weinig gezien kan worden.

De Hasselblad X1D in de natuur. Hoe presteert de camera voor landschapsfotografie?.

De camera is in vergelijk met de spiegelreflex camera’s die ik normaal gebruik erg traag. Je moet de camera aanzetten om iets te kunnen zien of om een compositie te kunnen bepalen. Even door de zoeker kijken is er niet bij. Dit betekent dat je de camera ofwel aan moet zetten, wat veel tijd kost, dan wel aan moet laten. Dit laatste is goed te doen aangezien de X1D in slaapstand komt waarbij het kort indrukken van de aan/uit knop als wekker dient.

Landschappen fotograferen is in de meeste gevallen geen haastwerk. Je kijkt rustig naar je omgeving, bepaalt een beelduitsnede, speelt met de compositie en belichting, en maakt dan pas een foto. Voor deze manier van werken is geen snelheid vereist, zeker niet wanneer je vanaf statief werkt. Je kunt met de X1D heel eenvoudig schakelen tussen de zoeker en liveview zonder een knop in te drukken, het menu werkt erg makkelijk met het touchscreen en scherpstellen met AF-D knop terwijl de scherpstelling op manual staat gaat erg makkelijk. Bij het echt handmatig scherpstellen wordt in de zoeker direct ingezoomd tot een flinke vergroting zodat het scherpstellen perfect gaat. Het werkt veel fijner dan wat ik met welke spiegelreflex camera of andere mirrorless camera ook heb ervaren.

Een verstild typisch Nederlands winterlandschap in de Groote Peel (XCD45mm - ISO100 - f/11 - t=1/25sec).

De beelden die de camera produceert zien er op het LCD scherm al prachtig uit en geven in principe een aardige indruk van de JPEG beelden die de X1D genereert. Ik fotografeer natuurlijk in het RAW beeldformaat om in de nabewerking maximaal gebruikt te kunnen maken van de 16bit kleurinformatie met de 14 stops dynamisch bereik. Ondanks dat heb ik regelmatig belichtingstrapjes gemaakt wanneer de situatie erom vroeg. Gewoon om er zeker van te zijn dat ik voldoende beeldinformatie heb en achteraf niet tot de conclusie kom dat er delen te ver over- of onderbelicht zijn. Maar het blijkt dat er zoveel beeldinformatie opgeslagen wordt dat het samenvoegen van meerdere belichtingen in de workflow niet echt nodig was.

Soms is het niet nodig om alle details uit de donkere delen te halen, zoals deze foto van de Scheveningen Pier. Maar je kan in deze gevallen wel tegen een limiet aanlopen. (XCD 90mm - ISO 100 - f/8 - t=1/2000).

Tijdens het fotograferen op het Noorderstrand in Scheveningen liep ik tegen de minimale sluitertijd van 1/2000 sec aan. Ik werk graag met kleine scherptediepte, wat een grote lensopening vraagt. In dat geval kan de 1/2000 sec van de leaf shutter niet voldoende snel zijn. Gebruik van grijsfilters is in dat geval noodzakelijk. De moderne spiegelreflexcamera’s gaan vaak tot 1/4000 sec en zelfs 1/8000 sec, wat 1 tot 2 stops sneller is. Een Fujifilm gaat nog een stap verder met een elektronische sluitertijd tot 1/32.000 sec, wat nog eens 2 stops sneller is (vier stops ten opzichte van de X1D). Een sluitertijd die zo snel is zal in de meeste gevallen niet nodig zijn, maar een iets sneller dan 1/2000 sec of ingebouwd grijsfilter zou prettig zijn geweest. Helaas had ik geen geschikte adapterring om mijn filtersysteem op de twee objectieven te gebruiken.

Wat direct opvalt zijn de enorme hoeveelheid details die de 50 miljoen pixels opleveren. Vooral bij de foto’s van het wuivende pijpestrootje in de Nederlandse heidelandschappen is dat duidelijk te zien. Elk grassprietje is zichtbaar, herkenbaar. Het maakt de camera uitermate geschikt voor fineart landschappen, een vorm van fotografie waarbij het zeker niet uitmaakt hoe snel een camera is.

Prachtige kleuren en ongekende details in dit oerhollandse schilderachtige landschap van de Overasseltse en Haterse Vennen (XCD 90mm - ISO100 - f/11 - t=1/125sec).

Portretfotografie

Een heel andere vorm van fotografie zijn portretten en mensen. Het buurmeisje was bereidt om even te poseren in de huiskamer studio waarbij ik door het ontbreken van een universele trigger helaas geen beschikking had over echt flitslicht. Ik moest het doen met het modellicht als hoofdlichtbron, samen met een paar LED paneeltjes met geringe lichtopbrengst. Hierdoor was ik genoodzaakt om hele hoge ISO waarden te gebruiken om een sluitertijd over te houden die snel genoeg was. Hoewel, een sluitertijd van 1/8 sec kan nauwelijks snel genoeg genoemd worden. Daarom werkte ik van statief en Roos kon gelukkig ontzettend goed stilzitten.

Huiskamer studio met Roos als model. Alleen modellicht gaf beperkingen waardoor de ISO omhoog moest en de sluitertijd lang werd.

Hasselblad heeft de contact layout van de flitsschoen hetzelfde gemaakt als Nikon. Hierdoor zou het mogelijk moeten zijn om met Nikon flitsers en triggers te werken. Helaas gebruik ik zelf Canon waardoor ik dit niet heb kunnen testen en gebruiken.

Het fotograferen van een model werkt perfect met deze camera, wanneer je ermee rekening houdt dat de responstijd redelijk traag is. Serieopnamen zou mogelijk moeten zijn, maar het is niet mogelijk om razendsnel continu bursts van foto’s te maken. Het is letterlijk poseren, scherpstellen, een foto maken, en zo weer van vooraf aan. Je hoeft in ieder geval niet bang te zijn dat je flitser het niet kan bijhouden.

Oh, wat een mooie camera. Maar wel stil blijven zitten in deze houding, graag. (XCD 90mm - ISO800 - f/3,2 - t=1/50sec).

Een grotere sensor betekent dat je met kleinere scherptedieptes te maken krijgt. Maar de grootste lensopening van f/3.2 op het 90mm objectief geeft nog altijd meer scherptediepte dan wat je met een lensopening van f/1.4 of f/1.2 op een fullframe kunt halen. Ben je op zoek naar die flinterdunne scherptediepte, dan is deze camera met de huidige beschikbare objectieven niet geschikt voor je. Dit betekent echter niet dat het niet mogelijk is om een hele kleine en vooral heel fijne scherptediepte te bereiken.

Alle details komen perfect tot hun recht, maar dat kan ook confronterend zijn. Elke imperfectie wordt zichtbaar. (XCD 90mm - ISO1600 - f/5,6 - t=1/15sec)

Een 100% crop uit de vorige foto laat zien hoe gedetailleerd de beelden zijn. Enige onscherpte zou te wijten zijn aan de lange sluitertijd van 1/15 sec)

Tijdens een fotosessie met Ineke Dezentjé Hamming-Bleumink kreeg ik een mooie gelegenheid om het dynamisch bereik van de X1D op de proef te stellen. Vanuit een redelijk donkere vergaderzaal, met uitzicht op een zonovergoten Den Haag, gaf mijn flitser onvoldoende modellicht om het licht op Ineke te balanceren met het licht in de achtergrond. Door de opname 3,5 stop lichter te maken in Lightroom, en tegelijkertijd de hoge lichten tegen te houden, slaagde ik erin om een goede uitgebalanceerde foto te behouden.

Een sterk onderbelichte foto gecorrigeerd in Lightroom laat de kracht van het grote dynamische bereik zien. De ruis blijft perfect onder controle, ook met 3,5 stop herstel in de donkere delen van de foto (XCD 90mm - ISO100 - f/4 - t=1/180sec).

Uiteindelijk kreeg ik via een bevriende fotograaf de beschikking over een universele Cactus trigger waarmee ik mijn flitser alsnog kon aansturen. Een last minute fotosessie in een oude fabriekshal gaf een goede indruk hoe de X1D presteert tijdens een echte strobist fotoshoot. Een donkere omgeving, waarbij de AF redelijk op de proef gesteld werd, en waar ik leerde dat het LCD scherm instellen op “belichtingssimulatie” niet altijd de beste keuze is. Tijdens het werken op locatie merkte ik duidelijk de trage respons van de camera waardoor snel series van opnames maken er niet of nauwelijks in zat. Het is natuurlijk wat ik gewend ben, en als het eenmaal goed doordringt dat snel fotograferen er niet in zit, dan ga je er heel anders mee om. De boodschap is; lekker rustig aan doen, geen haastwerk. Daarvoor is de X1D niet geschikt.

Seth in een oude fabriekshal, met Profoto B1 als hoofdlicht, aangestuurd met Cactus V4 trigger (XCD 45mm – ISO100 - f/3,5 - t=1/1000sec).

Het mooie aan het gebruik van de leaf shutter is de mogelijkheid om te flitsen met elke gewenste sluitertijd. Dit geeft natuurlijk ongekende mogelijkheden om het flitslicht en omgevingslicht perfect met elkaar in evenwicht te brengen.

Actiefotografie

De X1D heeft de mogelijkheid om 1,7 tot 2,3 opnamen per seconde te maken, afhankelijk van de situatie. Niet bepaald snel als je dat vergelijkt met de meeste spiegelreflexcamera’s. Het aantal beelden per seconden bepaalt echter niet of een camera snel is. Dat wordt namelijk bepaald door de responstijd bij het indrukken van de ontspanknop; hoe snel kan de camera de belichting meten, hoe snel is de AF en hoe lang duurt het voordat het eerste beeld wordt geregistreerd. Hoe je het ook wendt of keert; dit is bij de X1D vele malen langzamer dan wat we bij moderne spiegelreflex camera’s gewend zijn.

Actiefoto's zijn alleen mogelijk als de situatie helemaal onder controle is en voorbereid. AF tracking heb ik niet kunnen vinden in het menu (XCD 45mm - ISO100 - f/4 - t=1/100sec)

In mijn pogingen om een spelende hond te fotograferen betekende het uiteindelijk dat ik alles van tevoren klaar moest hebben voor de actie mocht plaatsvinden. Spontaan fotograferen van snel bewegende objecten is dus niet echt mogelijk zonder voorbereidingstijd. Het maakt duidelijk dat de X1D niet geschikt is voor actiefotografie of fotografie waarbij snelle onderwerpen op de foto moeten komen.

Eerste indruk na twee weken

De Hasselblad X1D-50c is zeker geen camera die voor iedereen geschikt is. De fotograaf die op zoek is naar een camera die snel is, geschikt voor actie en allround fotografie, kan de X1D beter laten liggen. Maar ben je van het soort dat lekker op zijn of haar gemak bezig is met het fotograferen, zonder zich druk te maken over een overvloed van instelmogelijkheden, dan kan de X1D heel interessant zijn. De beelden die de camera produceert zijn prachtig, zowel in JPEG formaat als in RAW formaat waarbij de laatste een enorme hoeveelheid beeldinformatie bevat die van pas kan komen in de nabewerking. Die RAW beelden zijn wel groot, tussen de 70 en 120mb per stuk, maar dit hoeft voor een gewone computer geen probleem op te leveren. Ik verwacht ook dat de hoeveelheid foto’s die je met de X1D maakt een stuk lager zal uitvallen zijn dan met een spiegelreflex, simpelweg omdat je jezelf meer tijd gunt om een foto te maken. In feite verplicht de camera je daartoe.

Prachtige details, en een fijne scherptediepte. De beeldkwaliteit is fantastisch (XCD 90mm - ISO1600 - f/5,6 - t=1/20sec)

Tijdens het fotograferen in een studio omgeving miste ik af en toe wat snelheid en het kiezen van een AF punt werkte iets te moeizaam naar mijn zin. Nu was de situatie zeker niet optimaal wegens het gebrek aan een flitstrigger. In de natuur liep ik eigenlijk tegen hetzelfde aan, de snelheid van het kiezen van het juiste AF punt. Het snel (kunnen) werken met de spiegelreflex camera zit er nog diep ingeworteld. Al met al verplichtte de X1D me om meer tijd te nemen. Wat mij betreft een positief punt, hoewel sommigen het misschien als nadeel zullen zien.

Doe lekker rustig, neem je tijd om je te nemen foto goed te overdenken. Dit zal de kwaliteit ten goede komen, daar ben ik van overtuigd (XCD 45mm - ISO100 - f/11 - t=1/200 sec)

Een algemeen groot nadeel dat veel mirrorless camera’s hebben is de geringe accuduur. Dit is natuurlijk de consequentie van een zo compact mogelijke camera waarop alles elektronisch is, hoewel dit geen excuus zou mogen zijn. Ook de Hasselblad is slechts een lege huls zonder accu, waarbij je niet eens door de zoeker kunt kijken als er geen accu in zit. Die accu zit aan de onderzijde, open aan de elementen met niets meer dan een O-ring om vocht en vuil buiten te houden. Geen deksel, en daar had ik mijn twijfels over. Ten onrechte, blijkt uiteindelijk. Sterker nog, deze constructie voorkomt een extra klepje waardoor de accu iets groter kan zijn. Misschien is het daarom wel dat ik geen problemen met accuduur heb ondervonden na een halve tot een dag fotograferen. Toch zou ik zeker voor minimaal één extra accu kiezen. Gewoon om zeker te zijn dat je niet zonder komt te zitten.

De accu is direct bereikbaar, zonder dat deze er zo uit kan vallen.

Een oordeel

Alles aan deze camera is zo eenvoudig mogelijk gehouden. Geen overbodige knoppen, dekseltjes, opties of wat dan ook. Een minimale afleiding op bediening zodat alle aandacht aan het fotograferen kan gaan. De camera ligt perfect in de hand, beter dan elke camera die ik ooit heb vastgehouden (en dat zijn er nogal wat). De eenvoud van deze camera maakt het bijna perfect. Bijna.

Een bijna perfecte camera. Voor een kleine doelgroep.

Echte perfectie bestaat niet. Iets kan alleen perfect zijn voor een kleine groep of een enkeling, en bovendien voor een specifiek doel. En dat is niet anders voor de Hasselblad X1D-50c. Het is geen camera voor iedereen. Een actiefotograaf zal alles aan deze camera verfoeien. Waarom? Omdat deze niet voor hem geschikt is. Dat geldt ook (deels) voor de huwelijksfotograaf, gewoon omdat de camera niet snel genoeg reageert wat vaak toch vereist is. Daarentegen zal een interieurfotograaf het een fijne camera kunnen vinden, gewoon omdat die vaak rustig bezig kan zijn met het maken van de foto. Er is geen haast bij. Dit geldt ook voor de landschapsfotograaf die geen haast heeft of hoeft te hebben.

Voor lekker rustig een model of portretfoto maken is de X1D perfect (XCD 90mm - ISO1600 - f/5,6 - t=1/30sec)

Is deze camera geschikt voor mijn eigen fotografie? Ja en nee, maar dat komt omdat ik in zoveel verschillende disciplines fotografeer. Voor landschappen en de portretten / strobist zou het een bijzonder fijne aanwinst zijn. Met andere woorden: daarvoor zou ik mijn Canon materiaal graag willen inruilen voor de Hasselblad X1D-50c.

Actiefotografie is een uitdaging, maar een blaffende hond hoeft geen probleem op te leveren. Zolang het beest maar niet gaat rennen. (XCD 45mm - ISO100 - f/3,5 - t=1/160 sec) Anti-zonnestralen (anti-crepscular rays) op het Noorderstrand van Scheveningen (XCD 90mm - ISO100 - f/11 - t=1/160sec) Roos in de thuis-studio met niets meer dan het modellicht van de Profoto B1 en een set LED paneeltjes (XCD 90mm - ISO1600 - f/8 - t=1/4sec (!) ) Sporen van sneeuw in dit winterlandschap aan het einde van de dag op de Strabrechtse Heide. Een enkele belichting in RAW beeldformaat bewerkt in Lightroom. (XCD 45mm - ISO100 - f/11 - t=1/250sec) De Groote Peel in 50 mp; een overvloed aan details en prachtige kleuren (XCD 45mm - ISO100 - f/11 - t=1/125sec) Seth in de Noordkade, Veghel. (XCD 90mm - ISO800 - f/3,2 - t=1/60sec - Profoto B1, aangestuurd via Cactus Trigger) Late namiddag op het Kennedyplein in Eindhoven (XCD 45mm - ISO100 - f/8 - t=1/80sec) Vacuüm systemen voor nanotechnologische reseach op de TU/e (XCD 45mm - ISO400 - f/3,5 - t=1/90sec) Ineke Dezentjé Hamming-Bleumink, voorzitter FME, in de Malietoren (XCD 90mm - ISO1600 - f/4 - t=1/90 - Profoto B1 modellicht) Patronen in de duinen van Scheveningen (XCD 45mm - ISO100 - f/5,6 - t=1/2000sec) Scheveningen Pier in de schemering (XCD 90mm - ISO200 - f/8 - t=5sec) De kleuren van de avond schemering (XCD 45mm - ISO800 - f/8 - t=1/80sec) Gebouw FLUX van de TU/e (XCD 90mm - ISO200 - f/8 - t=1/80sec) Spelen met scherptediepte, of het gebrek daaraan (XCD 45mm - ISO400 - f/4 - t=1/320sec)